Θα μπορούσε να είναι η «άχρηστη πληροφορία της εβδομάδας» αν δεν ήταν μια αδιόρατη σύμπτωση: ο Πρωθυπουργός μας και η κυρία Ελένη Μενεγάκη έχουν, εδώ και χρόνια, υιοθετήσει μια κοινή λογική κατασκευής του «ρητορικού ήθους» τους. Δε γνωρίζω αν αποτάθηκαν στους ίδιους επικοινωνιολόγους (και δεν έχει σημασία άλλωστε), πάντως πέτυχαν διάνα. Υπενθυμίζω ότι ο μεν Γιώργος είχε πίσω του τον Κώστα Σημίτη, τον άνθρωπο που επί δυο συνεχόμενες τετραετίες μας είχε πείσει να τον αποκαλούμε «εκσυγχρονιστή», «υπέρ του δέοντος ευρωπαίο», «μπλοκάκια» και «λογιστή», ενώ, όπως μάθαμε αμέσως μετά την απομάκρυνσή του εκ του ταμείου, μεταχρονολογούσε δάνεια, πείραζε αριθμούς και αντέστρεφε δείκτες προς χάριν της ΟΝΕ, του Ολυμπισμού και του κυρίου Μαντέλη («όλα αυτά μαζί και ταυτοχρόνως, αναντάμ- παπαντάμ» που θα’ λεγε κι ο Σαββόπουλος). Η δε κυρία Μενεγάκη είχε μια ακόμα βαρύτερη (τηλεοπτική) κληρονομιά: τη Ρούλα Κορομηλά, για την οποία δε χρειάζεται να προσθέσω τίποτα. Πώς να διαχειριστείς ένα τόσο μεγάλο βάρος- πόσο μάλλον, να προκόψεις;
Η περίπτωση της Ωραίας Ελένης είναι γνωστή και μελετημένη: αφού ήταν (και παραμένει) μια ωραία ξανθιά, πούλησε την στερεοτυπική εικόνα της ευρύστερνης αφελούς ξανθιάς, αντιγράφοντας την δαιμόνια Αλίκη Βουγιουκλάκη. Αφού ήταν παρουσιάστρια μιας εκπομπής «για γυναίκες», πλασαρίστηκε ως καλή και υπάκουη (μέχρι πρότινος) σύζυγος, πολύτεκνη μητέρα, σωστή νοικοκυρά. Και πέτυχε. Μέχρι, βέβαια, ο (κακός και αδηφάγος) διαφημιστικός κόσμος να την βαρεθεί και να την αντικαταστήσει στις καρδιές μας με ένα ανδρικό δίδυμο- ο κλάδος των προϊόντων περιποίησης ανδρικού σώματος, φευ, είναι ταχέως αναπτυσσόμενος.
Ο Πρωθυπουργός, μας, όμως; Γιατί η «περίπτωση ΓΑΠ» είναι τόσο λίγο σχολιασμένη;
Η «εθνική μας ξανθιά» είχε ένα είδωλο να ξεπεράσει. Ο Γιώργος, πάλι, είχε ένα βάρος πίσω του κι άλλο ένα μπροστά του: ο Αντρέας, ως γνωστόν, ζει (ακόμα) και βασιλεύει (στις καρδιές μας). Ο Βαγγέλης, ταυτόχρονα, ο δεινός Ρήτωρ, ο Νομικός, ο Ευφυής, περίμενε το πρώτο στραβοπάτημα του Γιώργου για να κινηθεί και να τον σαρώσει. Πέρα από το ένα εκατομμύριο φίλων, μελών και περαστικών που συνέδραμαν το Γιώργο, πρέπει να κρατήσουμε και κάτι άλλο από εκείνη την ιστορική αναμέτρηση: έκτοτε ο Παπανδρέου έγινε Γιωργάκης (ή\και «το γιωργάκι») για να καταφέρει, κατόπιν, να γίνει Γιώργος- με την αξία του, την οποία οφείλουμε να μην υποτιμάμε. Γιατί, αν ο Γοργίας παρέλαβε έναν μακραίωνο κοινό τόπο και, ανατρέποντάς τον, παρήγαγε το ρητορικό διαμάντι που λέγεται Ελένης εγκώμιον, ο κύριος Παπανδρέου τότε εξανάγκασε τους μισούς έλληνες επικοινωνιολόγους και διαφημιστές να φάνε τις δημοσκοπήσεις τους. Πώς; Παρουσιάζοντας τα πλεονεκτήματά του ως μειονεκτήματα και τα μειονεκτήματά του ως πλεονεκτήματα. Θέλω να πιστεύω ότι κάποιος εξ Αμερικής σύμβουλος, έχοντας σπουδάσει την αρχαία (και «ολόκληρη», όπως θα προσέθετε ένας προσφιλής δάσκαλός μου) ελληνική και λατινική ρητορική, του έδειξε τον σωστό δρόμο. Ειρήσθω εν παρόδω, το «εξ Αμερικής» δεν ενέχει το στοιχείο της αντιαμερικανικής σπόντας (καραδοκεί και η κυρία Τριανταφύλλου, άλλωστε, και δε με παίρνει). Κάθε άλλο: αυτές τις «παλιατζούρες» τις διδάσκουν, κυρίως, εκεί όπου ο ανταγωνισμός είναι θανατηφόρος και το εμπόρευμα οφείλει να φαίνεται πρώτης ποιότητος.
Όπως πρώτης ποιότητος ήταν και η κατασκευή του ρητορικού ήθους του προσώπου «Γιωργάκης Παπανδρέου». Είσαι γιος και εγγονός πρωθυπουργού; Πες ότι τον αντίπαλό σου τον προμοτάρουν τα «μεγάλα συμφέροντα», πάρε μια σκούπα και παίξε το λαϊκός. Ο άλλος είναι δεινός και αψεγάδιαστος ρήτορας; Άρχισε να συλλαβίζεις, ξέχνα και τα ελληνικά που ξέρεις: αυτός που ξέρει να μιλά άριστα ξέρει και να ψεύδεται, είναι κρυψίνους, πονηρός. Ο άλλος είναι ευφυής, έγινε πανεπιστημιακός στα τριάντα του; Παίξε το αφελής, χαζούλης και καλοσυνάτος. Ο «κόσμος» θαυμάζει τους διανοούμενους αλλά δεν τους πολυκάνει παρέα, του δημιουργούν συμπλέγματα, είναι συγκρατημένος απέναντί τους («αυτός μπορεί να με πιάσει κορόιδο μια μέρα»). Οι χαζούληδες, όμως, τον ηρεμούν, τον καθησυχάζουν, του ανεβάζουν και την αυτοπεποίθηση. Κάπως έτσι, συν φραπόγαλο (και κατόπιν play station) και χείρα κίνει, ο «αμερικανοθρεμμένος γιος της ξένης» έγινε «ένας από μας», θυμήθηκε τον πατέρα του μιμούμενος ακόμα και τη φωνή του στις λαοσυνάξεις, έγινε από πλούσιος γόνος «αντιστασιακός», «μετανάστης», από μετααποικιοκρατικής έπαρσης και δυτικής νοοτροπίας μεγαλοαστός «χορευτής καλαματιανού και πυρρίχιου», από καλοσπουδασμένος «χαζούλης», από απρόσεκτος ποδηλάτης … Πρωθυπουργός. Βέβαια, όπως η κατασκευή «Ελενίτσα» προϋπέθετε την ενσώματη παρουσία της κυρίας Μενεγάκη, έτσι και η κατασκευή «Γιώργος Παπανδρέου» προϋπέθετε το πρόσωπο «Γιωργάκης»: πρώτον, διότι η κατασκευή θεμελιώθηκε σε υπαρκτά στοιχεία (και άρα αντέχει και ταιριάζει). Πράγματι, για παράδειγμα, ο Πρωθυπουργός μας είναι αδύνατος στα προφορικά, πράγματι ενδιαφέρεται ιδιαζόντως για τη σωματική του ευρωστία. Δεύτερον, όμως, γιατί τα σαρδάμ (Γιωργάκη) είναι χρήσιμα διότι κρύβουν ή, τουλάχιστον εν μέρει, επισκιάζουν τα λεγόμενα (Γιώργου). Η επιτηδευμένη αφέλεια βάζει συχνά σε δεύτερο πλάνο την μακιαβελική επιθετικότητα εναντίον των υπάλληλων τάξεων. Παρά τα φαινόμενα (και, ταυτόχρονα, επιβεβαιώνοντάς τα), ο Πρωθυπουργός μας πήγε ένα βήμα παραπέρα τη συμβουλή του φλωρεντινού σοφού: Στις μέρες μας, καλύτερα να μη σε φοβούνται (κούνια που τους\μας κούναγε, βέβαια), παρά να σε σέβονται.
Το θέτω ως ένα ανοιχτό ερώτημα προς το αναγνωστικό κοινό: δεν σας έχει ποτέ περάσει από το μυαλό η σκέψη ότι ο «Γιωργάκης» είναι ηλίθιος; Ακόμα κι ο Πρετεντέρης θα σας το έλεγε καθαρά αν μπορούσε (τώρα, απλώς το υπονοεί). Ακόμα και η Τρέμη θα συμφωνούσε μαζί σας. Γιατί άραγε;
Την απάντηση μπορείτε να τη βρείτε στην μέσα δεξιά τσέπη του πανωφοριού σας, την πίσω δεξιά τσέπη του παντελονιού σας ή (για να ρίξω κι έναν Μπρεχτ, που τον έχω και πρόχειρο) στην ψωμιέρα του υποθηκευμένου σπιτιού σας. Μην περιμένετε λοιπόν τον αδηφάγο κόσμο της αγοράς που, «μοιραία», κάποια στιγμή, θα αντικαταστήσει το «προϊόν ΓΑΠ» με κάποιο άλλο. Ίσως είναι πολύ αργά: Ας μην ξεχνάμε ότι ο Γιώργος\Γιωργάκης, αν τα βρει σκούρα, μπορεί να μεταλλαχθεί και σε Γεώργιο. Και τότε δεν θα γελάσει ακριβώς ο κάθε πικραμένος.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου