4. Η ΙΔΕΑ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΤΗΤΑΣ
13 Μάρτη, πμ
13 Μάρτη, πμ
Χορκχάιμερ: Δεν νομίζω ότι τα πράγματα θα καταλήξουν καλά, αλλά η ιδέα ότι μπορεί και να καταλήξουν καλά είναι κρίσιμης σημασίας.
Αντόρνο: Αυτό συνδέεται με την λογική. Οι άνθρωποι κάνουν πράγματα με πολύ χειρότερο τρόπο από ότι τα ζώα, αλλά η ιδέα ότι τα πράγματα θα μπορούσε να είναι διαφορετικά πέρασε μόνο απ' τον ανθρώπινο νου.
Χ.: Από ανθρώπους ατομικά, όχι την ανθρωπότητα.
Α.: Δεν είναι τυχαίο αυτό; Αυτό που είναι ζωτικό είναι ότι το είδος συγκροτείται με τέτοιο τρόπο ώστε να προωθεί την ιδέα της μονιμότητας, και αυτό το οδηγεί στην περαιτέρω ιδέα ότι η βία δεν είναι απαραίτητη. Όταν αρχίζεις να στοχάζεσαι το μοτίφ της αυτοσυντήρησης, πρέπει απαραίτητα να προχωρήσεις πέρα από αυτό, γιατί σύντομα συνειδητοποιείς ότι η χωρίς αναστολές αυτοσυντήρηρηση καταλήγει πάντα σε καταστροφή.
Χ.: Το βρίσκω αποκρουστικό όταν οι άνθρωποι πιστεύουν ότι μόνο αν όλοι συμφωνούσαν θα μπορούσε να επιτευχθεί κάτι σημαντικό. Στην πραγματικότητα το σύνολο της φύσης θα πρεπε να τρέμει με τη σκέψη. Η αλήθεια είναι αντιθέτως ότι τα πράγματα θα πάνε καλά μόνο εφόσον ο ένας κρατά τον άλλο υπό έλεγχο.
A.: Αυτό θα ίσχυε για την αδερφότητα ανάμεσα στους ηγέτες, το παγκόσμιο μονοπώλιο. Θα ήταν καλύτερα αν το κατόρθωναν οι λαοί.
Χ.: Αυτό θα ήταν εξίσου κακό. Κάθε γενιά πρέπει να εκπολιτίζεται εξ αρχής.
Α.: Δεν το πιστεύω απόλυτα αυτό. Πιστεύω ότι υπάρχει μια είδους προοδευτική διαδικασία ανώτερης διαφοροποίησης. Οι άνθρωποι γίνονται Κρούστσεφ μόνο επειδή τους χτυπούν κατακέφαλα.
Χ.: Αυτή ακριβώς είναι η θέση του Χέρμπερτ Μαρκούζε.
Α.: Δεν πιστεύω ότι οι άνθρωποι είναι κακοί όταν έρχονται στον κόσμο.
Χ.: Δεν είναι ούτε καλοί ούτε κακοί. Απλώς θέλουν να επιβιώσουν.
Α.: Δεν είναι και τόσο κακοί εκ φύσεως.
Χ.: Ο τρόπος με τον οποίο έχει τεθεί ως τώρα αυτό είναι μια προκατάληψη. Η προκατάληψη είναι πάντα η πίστη στο κακό. Δεν πρόκειται οι άνθρωποι να καταλάβουν ο ένας τον άλλο και όλα να είναι ειδυλλιακά. Αλλά θα πρέπει να διασώσουμε την ιδέα που εκφράζεις εδώ.
Α.: Δεν είναι αυτό που οι άνθρωποι κάνουν στη φύση μια προβολή αυτού που κάνουν ο ένας στον άλλο; Να χτυπούν τον εξωτερικό κόσμο επειδή πάντοτε νιώθουν εξευτελισμένοι;
X.: Είναι πιθανό. Η ανημπόρια αυτής της ιδέας συνδέεται με το γεγονός ότι ως τώρα έχει διατυπωθεί άσχημα. Ίσως είναι απαραίτητο να δωθεί συνειδητή έκφραση σε ένα λάθος στο οποίο πιστεύει κάποιος. Όπως είπε ο Καντ: πρέπει κάποιος να πιστεύει, ενάντια στη λογική του. [11]
Α.: Οι απόπειρες διαμεσολάβησης στα γραπτά του είναι πολύ τεχνητές.
Χ.: Το ερώτημά μας είναι, για ποιου συμφέρον γράφουμε, τώρα που δεν υπάρχει πια κόμμα και που η επανάσταση έγινε τόσο απίθανη προοπτική; Η απάντησή μου θα ήταν ότι θα πρέπει να μετρήσουμε το παν με βάση την ιδέα ότι όλα θα έπρεπε να είναι καλά. Πιθανότατα, θα είναι αδύνατο να κάνουμε οτιδήποτε άλλο. Συνδέεται όλο αυτό με τη γλώσσα. Κάθε τι που ανήκει στη διάνοια συνδέεται με τη γλώσσα. Στη γλώσσα είναι που μπορεί να αρθρωθεί η ιδέα ότι όλα θα έπρεπε να είναι καλά.
Α.: Η γλώσσα δεν έχει σημασία για τον Μαρξ, είναι θετικιστής. Ο Καντ δεν είναι απλώς ιδεολογία. Η δουλειά του περιέχει σε κάποιο σημείο μια έκκληση στο είδος, την ανθρωπότητα σε αντίθεση με τους περιορισμούς του συγκεκριμένου. Στη φιλοσοφία του η ιδέα της ελευθερίας ορίζεται ως ιδέα της ανθρωπότητας. Υπάρχει επίσης η υπονοημένη πρόταση ότι το ερώτημα για το αν οι άνθρωποι είναι απλώς φυσικά όντα συνδέεται ουσιαστικά με τη σχέση με τη φύση που χαρακτηρίζει το απομονωμένο άτομο. Είχε ήδη προσέξει ότι η έννοια της ελευθερίας δεν βρίσκεται στο απομονωμένο υποκείμενο, αλλά μπορεί να συλληφθεί μόνο σε σχέση με τη συγκρότηση της ανθρωπότητας ως συνόλου. Η ελευθερία στην πραγματικότητα συνίσταται μόνο στην πραγματοποίηση της ανθρωπότητας ως τέτοιας.
Σημείωση
[11] Στην εισαγωγή της δεύτερης έκδοσης της Κριτικής του καθαρού λόγου ο Καντ δηλώνει: "Έτσι, έπρεπε να αρνηθώ τη γνώση για να δημιουργήσω χώρο για την πίστη..." Κριτική του καθαρού λόγου, σ. 117.
Αντόρνο: Αυτό συνδέεται με την λογική. Οι άνθρωποι κάνουν πράγματα με πολύ χειρότερο τρόπο από ότι τα ζώα, αλλά η ιδέα ότι τα πράγματα θα μπορούσε να είναι διαφορετικά πέρασε μόνο απ' τον ανθρώπινο νου.
Χ.: Από ανθρώπους ατομικά, όχι την ανθρωπότητα.
Α.: Δεν είναι τυχαίο αυτό; Αυτό που είναι ζωτικό είναι ότι το είδος συγκροτείται με τέτοιο τρόπο ώστε να προωθεί την ιδέα της μονιμότητας, και αυτό το οδηγεί στην περαιτέρω ιδέα ότι η βία δεν είναι απαραίτητη. Όταν αρχίζεις να στοχάζεσαι το μοτίφ της αυτοσυντήρησης, πρέπει απαραίτητα να προχωρήσεις πέρα από αυτό, γιατί σύντομα συνειδητοποιείς ότι η χωρίς αναστολές αυτοσυντήρηρηση καταλήγει πάντα σε καταστροφή.
Χ.: Το βρίσκω αποκρουστικό όταν οι άνθρωποι πιστεύουν ότι μόνο αν όλοι συμφωνούσαν θα μπορούσε να επιτευχθεί κάτι σημαντικό. Στην πραγματικότητα το σύνολο της φύσης θα πρεπε να τρέμει με τη σκέψη. Η αλήθεια είναι αντιθέτως ότι τα πράγματα θα πάνε καλά μόνο εφόσον ο ένας κρατά τον άλλο υπό έλεγχο.
A.: Αυτό θα ίσχυε για την αδερφότητα ανάμεσα στους ηγέτες, το παγκόσμιο μονοπώλιο. Θα ήταν καλύτερα αν το κατόρθωναν οι λαοί.
Χ.: Αυτό θα ήταν εξίσου κακό. Κάθε γενιά πρέπει να εκπολιτίζεται εξ αρχής.
Α.: Δεν το πιστεύω απόλυτα αυτό. Πιστεύω ότι υπάρχει μια είδους προοδευτική διαδικασία ανώτερης διαφοροποίησης. Οι άνθρωποι γίνονται Κρούστσεφ μόνο επειδή τους χτυπούν κατακέφαλα.
Χ.: Αυτή ακριβώς είναι η θέση του Χέρμπερτ Μαρκούζε.
Α.: Δεν πιστεύω ότι οι άνθρωποι είναι κακοί όταν έρχονται στον κόσμο.
Χ.: Δεν είναι ούτε καλοί ούτε κακοί. Απλώς θέλουν να επιβιώσουν.
Α.: Δεν είναι και τόσο κακοί εκ φύσεως.
Χ.: Ο τρόπος με τον οποίο έχει τεθεί ως τώρα αυτό είναι μια προκατάληψη. Η προκατάληψη είναι πάντα η πίστη στο κακό. Δεν πρόκειται οι άνθρωποι να καταλάβουν ο ένας τον άλλο και όλα να είναι ειδυλλιακά. Αλλά θα πρέπει να διασώσουμε την ιδέα που εκφράζεις εδώ.
Α.: Δεν είναι αυτό που οι άνθρωποι κάνουν στη φύση μια προβολή αυτού που κάνουν ο ένας στον άλλο; Να χτυπούν τον εξωτερικό κόσμο επειδή πάντοτε νιώθουν εξευτελισμένοι;
X.: Είναι πιθανό. Η ανημπόρια αυτής της ιδέας συνδέεται με το γεγονός ότι ως τώρα έχει διατυπωθεί άσχημα. Ίσως είναι απαραίτητο να δωθεί συνειδητή έκφραση σε ένα λάθος στο οποίο πιστεύει κάποιος. Όπως είπε ο Καντ: πρέπει κάποιος να πιστεύει, ενάντια στη λογική του. [11]
Α.: Οι απόπειρες διαμεσολάβησης στα γραπτά του είναι πολύ τεχνητές.
Χ.: Το ερώτημά μας είναι, για ποιου συμφέρον γράφουμε, τώρα που δεν υπάρχει πια κόμμα και που η επανάσταση έγινε τόσο απίθανη προοπτική; Η απάντησή μου θα ήταν ότι θα πρέπει να μετρήσουμε το παν με βάση την ιδέα ότι όλα θα έπρεπε να είναι καλά. Πιθανότατα, θα είναι αδύνατο να κάνουμε οτιδήποτε άλλο. Συνδέεται όλο αυτό με τη γλώσσα. Κάθε τι που ανήκει στη διάνοια συνδέεται με τη γλώσσα. Στη γλώσσα είναι που μπορεί να αρθρωθεί η ιδέα ότι όλα θα έπρεπε να είναι καλά.
Α.: Η γλώσσα δεν έχει σημασία για τον Μαρξ, είναι θετικιστής. Ο Καντ δεν είναι απλώς ιδεολογία. Η δουλειά του περιέχει σε κάποιο σημείο μια έκκληση στο είδος, την ανθρωπότητα σε αντίθεση με τους περιορισμούς του συγκεκριμένου. Στη φιλοσοφία του η ιδέα της ελευθερίας ορίζεται ως ιδέα της ανθρωπότητας. Υπάρχει επίσης η υπονοημένη πρόταση ότι το ερώτημα για το αν οι άνθρωποι είναι απλώς φυσικά όντα συνδέεται ουσιαστικά με τη σχέση με τη φύση που χαρακτηρίζει το απομονωμένο άτομο. Είχε ήδη προσέξει ότι η έννοια της ελευθερίας δεν βρίσκεται στο απομονωμένο υποκείμενο, αλλά μπορεί να συλληφθεί μόνο σε σχέση με τη συγκρότηση της ανθρωπότητας ως συνόλου. Η ελευθερία στην πραγματικότητα συνίσταται μόνο στην πραγματοποίηση της ανθρωπότητας ως τέτοιας.
Σημείωση
[11] Στην εισαγωγή της δεύτερης έκδοσης της Κριτικής του καθαρού λόγου ο Καντ δηλώνει: "Έτσι, έπρεπε να αρνηθώ τη γνώση για να δημιουργήσω χώρο για την πίστη..." Κριτική του καθαρού λόγου, σ. 117.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου